De schadelijke gevolgen van gepest zijn als kind

"Doe niet zo raar". "Gek kind". "Wat een rare kleding draag jij". "Je bent zo dom en lelijk met je jampotglazen".

Woorden van leeftijdsgenoten. Ik deed alsof ik ze niet hoorde. Haalde mijn schouders op. Inwendig moest ik huilen. Ik voelde me eenzaam. Ik was 14 jaar oud. 

Als voormalig slachtoffer ben ik dit ingrijpende fenomeen gaan onderzoeken.

Pesten is geen tijdelijk iets, maar een vorm van emotioneel geweld die blijvende schade kan aanrichten.

De impact van gepest worden is vaak levenslang. Ik merk het zelf af en toe nog, nu ruim 45 later, ondanks dat ik al veel hulp heb gehad en veel geleerd heb over trauma heling. Inderdaad, gepest worden op wat voor manier dan ook, kan zorgen voor een trauma. Eén die je je vaak niet bewust van bent, maar als je deze gaat helen kan zorgen voor een fijner en socialer leven.

De gevolgen van gepest zijn als kind

Pesten is een vorm van misbruik. Onder pesten kunnen we allerlei vormen van verbaal en fysiek geweld, uitsluiting en emotioneel chanteren verstaan.

Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar het verband tussen een vorm van misbruik op jongere leeftijd en chronische ziekten op middelbare leeftijd. Denk aan kanker, hoge bloeddruk, diabetisch, migraine. Maar de impact van gepest zijn vroeger is schrikbarend groter dan we denken. Naast fysieke gezondheidsrisico's zijn er ook een emotionele en cognitieve effecten.

Pesten heeft mentale en fysieke gevolgen

Eind jaren 90 is een grootschalig onderzoek geweest om te kijken of er een verband is tussen misbruik, mishandeling, pesten of verwaarlozing als kind en chronische ziekten op latere leeftijd. Deze Adverse Childhood Experiences-studie (ACE) werd onder 20.000 patiënten uitgevoerd en de uitslag was verontrustend. Allerlei vormen van misbruik, verwaarlozing, emotioneel en fysiek pesten of uitsluiting legt de basis voor diverse geestelijke en fysieke gezondheidsproblemen.

Je kunt hierbij denken aan:

• Psychische klachten: Depressie, angststoornissen, PTSS en eenzaamheid komen veel voor.
• Lichamelijke effecten: Emotioneel of fysiek misbruik, kan jaren later leiden tot chronische gezondheidscrises. Denk aan o.a. maagproblemen, hartklachten, kanker, diabetes, artritis, slaapproblemen en verzwakte immuniteit.
• Langetermijnschade: Slachtoffers ontwikkelen vaak langdurige belemmerende overtuigingen, angsten of een sociaal kleine wereld. Zelfs na hun na 50-jarige leeftijd kan hierdoor de levenskwaliteit minder zijn.
• Verslavingen: Er is een kans dat allerlei soorten van verslavingen voortkomen uit een pestverleden. Niet alleen aan drugs, maar denk ook aan roken, snoepen, te extreem sporten, werk of eten.
• Hersenschade: Dankzij de MRI-techniek en het kunnen maken van hersenscans blijkt dat schade in de hersenen zichtbaar aanwezig is bij mensen die zijn gepest. Hier ga ik in een volgende blog verder op in.

Continue waakstand

Als je gepest bent, blijven je hersenen in een soort extra waakzaamheid stand staan. In een soort opperste staan van paraatheid, klaar om op de volgende aanval te reageren. Ook al weet je rationeel dat er geen gevaar meer is, je hersenen hebben een litteken opgelopen, en is onbewust geprogrammeerd voor dit potentiële gevaar. Hierdoor kan een bepaalde blik of stemverheffing van iemand al genoeg zijn om de hersenen in een paniekmodus te zetten. De cortisolproductie (stresshormoon) stijgt. Je krijgt een vecht- of vlucht neiging.

Je hebt geen controle meer over de situatie, kunt deze niet meer rationeel en nuchter waarnemen.

Pesten zorgt voor niet kloppende verhalen in je hoofd. De stemverheffing van iemand nu, doet je in het verhaal van vroeger schieten. Dit kan een compleet onbewust proces zijn. Dit soort reacties van nu, die getriggerd worden door situaties van vroeger, zijn projecties. Projecties die je met je eigen verhaal gaat verwarren.

Pesten is geen onschuldig spelletje, maar een vorm van emotioneel geweld. Door het bespreekbaar te maken, doorbreken we de stilte die slachtoffers vaak isolerend maakt. 

Ik herken mezelf wel in enkele van deze gevolgschade, zoals hoge bloeddruk, snoepen, sociale effecten en belemmerende overtuigen. Rationeel weet ik dat het verleden ver achter mij ligt, maar de diepe groeven in mijn ziel, die hebben tijd en aandacht nodig. Welke gevolgschade herken jij?

Bronnen o.a.:

American Journal of Psychiatry https://psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2014.13101401

National Institutes of Health https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6542665/

https://www.stoppestennu.nl/lange-termijn-gevolgen-van-pesten-op-school-tot-zelfs-40-jaar-later