Waarom pesten het mannenbrein verandert — en het vrouwenbrein breekt.

Stel je voor: je bent jong, je wordt gepest, en je denkt dat het “gewoon” vervelend is. Maar wist je dat pesten letterlijk de structuur van je hersenen kan veranderen? En dat die veranderingen bij mannen en vrouwen anders uitpakken? Wetenschappers hebben duizenden hersenscans bekeken en zagen opvallende verschillen tussen jongens en meisjes die gepest zijn. 

Bij gepeste kinderen zijn er aanpassingen te zien in maar liefst 49 verschillende hersengebieden. Denk aan gebieden voor herinneringen, leren, bewegen en het omgaan met emoties. Maar wat gebeurt er nu precies anders bij jongens dan bij meisjes?

Pesten gebeurt trouwens niet alleen door kinderen onderling, maar ook door volwassenen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld sportcoaches, ouders, onderwijzers. Met die laatste twee heb ik zelf ook ervaringen gehad. Heel subtiel zoals uitsluiting en veroordeling.

 De stressreactie in het brein

Bij langdurig pesten wordt het stresssysteem continu geactiveerd. Dat zorgt ervoor dat gebieden in de hersenen zoals de amygdala (betrokken bij angst) en de hippocampus (betrokken bij geheugen en emotieverwerking) anders gaan functioneren. 

Bij vrouwen zien onderzoekers vaker een verhoogde activiteit in de amygdala, wat kan leiden tot verhoogde gevoeligheid voor angst en emotionele pijn. Vrouwen ontwikkelen daardoor vaker internaliserende klachten. Dat zijn naar binnen gerichte overcontrole over de emoties. Dit uit zich in een innerlijke onrust, zoals een laag zelfbeeld, gebrek aan zelfvertrouwen, onzekerheid, angst voor iets, sociale teruggetrokkenheid of zelfs depressie. 

Bij mannen zijn de veranderingen subtieler, maar zichtbaar in bijvoorbeeld de prefrontale cortex – het deel van de hersenen dat betrokken is bij planning, impulsbeheersing en sociale afwegingen. Mannen neigen vaker naar externaliserende reacties. Daarbij is er juist te weinig controle over de emoties. Dit kan zich uiten in boosheid, terugtrekgedrag of zelfs fysieke agressie. Om die overweldigende emoties te dempen kan er ook gevlucht worden in verdovende middelen. 

Waarom zijn deze verschillen belangrijk?

Het laat zien dat pesten niet “gewoon iets is wat je overkomt”, maar dat het diepe en blijvende invloed kan hebben op je ontwikkeling. En dat jongens en meisjes elk hun eigen kwetsbaarheden hebben. Bij meisjes zijn de gevolgen vaak sterker zichtbaar in hun emotionele verwerking, terwijl bij jongens de veranderingen meer te maken hebben met bewegen en reageren. 

Dus: pesten raakt iedereen, maar het brein van jongens en meisjes reageert er op zijn eigen manier op. Misschien verklaart dat ook waarom de één later meer last heeft van stress of somberheid, en de ander juist moeite krijgt met concentratie of bewegen. 

Veerkracht en heling

Toch is er ook goed nieuws: hersenen zijn plastisch. Dat betekent dat herstel mogelijk is – door therapie, verbinding met anderen en het bewust verwerken van pijnlijke ervaringen. Ook lichaamsgerichte en creatieve werkvormen kunnen helpen om het zenuwstelsel tot rust te brengen. 

Ik heb zelf ontzettend veel verschillende mogelijkheden uitgetest. De best werkende heb ik in een kort en krachtig pakket gestopt.

Tot slot

Hoe meer ik in de wereld van pestschade duik, hoe meer ik verbaasd ben. Vooral dat we deze informatie niet gebruiken om schade te voorkomen. Het zou ons zorgstelsel behoorlijk wat geld besparen en heel veel emotioneel leed voorkomen. 

Pesten laat littekens achter, maar door er aandacht aan te geven, kunnen we heling mogelijk maken. En hoe beter we begrijpen dat mannen en vrouwen anders reageren, hoe gerichter we kunnen ondersteunen.

-> Genees de littekens van gepest zijn vroeger